Dziedziczenie gospodarstwa rolnego a zachowek – darowizna gospodarstwa rolnego
Informacja o otrzymaniu spadku wiąże się z tym, że należy podjąć stosowną decyzję odnośnie jego przyjęcia lub odrzucenia. W skład masy spadkowej może wchodzić nieruchomość, gotówka, a także inne drobne pamiątki, wartościowe przedmioty i długi. Nawet jeżeli spadkobierca nie został uwzględniony w testamencie, pojawia się możliwość otrzymania zachowku. Wciąż w wielu przypadkach w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne. Jak w tym przypadku wygląda otrzymanie ustawowej należności i czy darowizna gospodarstwa rolnego ochroni właściciela przed spłatą?
Przepisy ogólne
Warto wiedzieć, jak wygląda dział spadku gospodarstwa rolnego. Stosowane obecnie przepisy dotyczące dziedziczenia zawarte są w art. 931 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. (sygn. akt P 4/99), niektóre z obowiązujących przepisów nie były zgodne z Konstytucją. Sposób dziedziczenia gospodarstwa rolnego zależy od daty otwarcia spadku. Wyrok zaczął obowiązywać od dnia 14 lutego 2001 r. Dziedziczenie z ustawy gospodarstw rolnych o powierzchni przekraczającej 1 hektar, wynika z przepisów ogólnych.
Dziedziczenie gospodarstwa rolnego
Spadkobiercy, którzy dziedziczą ustawowo gospodarstwo rolne, muszą spełnić jeden z wymienionych warunków:
- stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej,
- mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej,
- są małoletni, pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkoły,
- są trwale niezdolni do pracy.
Jeżeli żaden z krewnych nie spełnia powyższych warunków albo z dziedziczenia są wyłączone osoby niezdolne do pracy w momencie otwarcia spadku, to spadkobiercy dziedziczą na zasadach ogólnych. Wówczas stosuje się przepisy o podziale gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności. Więcej szczegółowych informacji oraz dokładne zasady dziedziczenia znajdziesz w Kodeksie Cywilnym. Jeżeli potrzebujesz profesjonalnego wsparcia – skontaktuj się z kancelarią prawną.
Kwestie majątkowe, zachowek, przedawnienie
Zapisując w testamencie gospodarstwo jednej osobie, trzeba mieć na uwadze potencjalne roszczenia pozostałych spadkobierców. Jeżeli do spadku należy gospodarstwo rolne, a zachowek ma być wypłacony, to ustalenie jego odpowiedniej wysokości następuje na podstawie przepisów szczególnych o dziedziczeniu gospodarstw rolnych, zamieszczonych w Kodeksie cywilnym. Prawo do zachowku mają spadkobiercy, którzy spełniają wyżej wymienione warunki według reguł ogólnych. Zastosowanie będzie miał również artykuł 216 KC, który mówi, że wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z gospodarstwa rolnego, ustalana jest stosownie do ich zgodnego porozumienia. Jeżeli spadkobiercy nie potrafią dojść do porozumienia, to spłaty mogą zostać obniżone. By ostatecznie określić ich wysokość, bierze się pod uwagę takie aspekty jak typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego oraz sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania. Można również rozłożyć na raty lub odroczyć termin spłaty. Jeżeli spadkobierca nie ma wystarczających środków na pokrycie roszczeń, konieczne może być sprzedanie gospodarstwa. Jeżeli spadkobierca się spóźni, to przepada szansa na zachowek. Przedawnienie następuje po pięciu latach od ogłoszenia testamentu.
Powództwo o zachowek – jak go uniknąć?
Spadkobierca może złożyć powództwo o zachowek zgodnie, z którym wysokość spłaty ustalana jest na zasadach wymienionych wyżej. Kancelaria prawna i pracujący w niej adwokat, z pewnością dokładnie wyjaśni szczegóły, podpowie również, jak rolnik może zabezpieczyć się jeszcze przed śmiercią. Można uniknąć powództwa o zachowek na dwa sposoby. Pierwszym jest zawarcie dożywotniej umowy. Na jej podstawie nabywca otrzymuje gospodarstwo w zamian za pomoc i opiekę nad przyszłym spadkodawcą. Umowa jest nieodwracalna. Drugim wyjściem jest przekazanie gospodarstwa w zamian za rentę. Zastosowanie jednego z dwóch rozwiązań chroni właściciela przed roszczeniem. W konsekwencji taka umowa nie jest darowizną, co niesie ze sobą skutek w postaci braku możliwości zastosowania przepisu, mówiącego o doliczeniu jej o substratu zachowku. Warto pamiętać, że zwykła umowa darowizny gospodarstwa w formie aktu notarialnego nie zapewnia ochrony przed zapłatą zachowku.
Darowizna gospodarstwa rolnego
Niektórzy decydują się przed śmiercią, przekazać ziemię kolejnemu pokoleniu w nadziei na kontynuowanie prowadzenia prac. Zasadniczo darowizna gospodarstwa rolnego powinna być przekazana w formie aktu notarialnego. Notariusz po zawarciu stosownej umowy, zgłasza fakt przekazania darowizny naczelnikowi Urzędu Skarbowego, co stanowi podstawę do zwolnienia z konieczności płacenia podatku przez obdarowanego. Taka umowa jest praktycznie nieodwracalna. Jeżeli umowa jest jasno określona jako „darowizna gospodarstwa rolnego” a zachowek w przyszłości po kolejnym właścicielu będzie wypłacany, to tak otrzymana ziemia, będzie wliczana w skład masy spadkowej.
Kwestia zachowek a gospodarstwo rolne jest regulowana prawnie, ale wciąż stanowi wiele znaków zapytania dla spadkobierców. Przedstawione przepisy są dosyć skomplikowane i często wymagają konsultacji z doświadczonym adwokatem. Specjalista od prawa spadkowego z pewnością pomoże przygotować stosowną umowę lub podpowie, jak złożyć pozew o zachowek w przypadku dochodzenia swojej części spadku. Warto skorzystać z pomocy adwokata, który niezależnie od sytuacji dokładnie wyjaśni obowiązujące przepisy. Umów się na spotkanie i nie daj się zaskoczyć formalnościami.